Культасветніца

Дэманстраваць, маляваць, выразаць, прыклейваць, тлумачыць. Насамрэч, пералік дзеянняў, якія выконвае настаўніца выяўленчага мастацтва Святлана Жук, бязмежны. Яна займаецца культурнай асветай сваіх вучняў. А яшчэ мая гераіня — намеснік дырэктара, таму ўвесь час аналізуе стан спраў, прымае рашэнні, ставіць новыя задачы для сябе і сваіх калег. Ёй удаецца размяжоўваць культурна-мастацкае і кіраўніцкае.

Цяпер Святлана Аляксандраўна працуе ў новай школе № 10 Пінска, якая адкрылася ў пачатку бягучага навучальнага года. Школа яркая і прыгожая, адметная тым, што кожны кабінет непадобны на іншы, таму вочы не стамляюцца і настрой заўсёды добры. А мастацкае вока Святланы Аляксандраўны знаходзіць тут натхненне. Дабаўляе аптымізму і з’яўленне новага (а дакладней, адноўленага) школьнага прадмета — сусветная мастацкая культура.
Вяртанне ў школьны расклад курса па сусветнай мастацкай культуры ажывіла асяроддзе настаўнікаў эстэтычнага цыкла. Для іх гэта стала сапраўднай гаючай вадой, таму на маю прапанову пагаварыць пра такое важнае вяртанне, а таксама пра ўплыў здабыткаў сусветнай мастацкай культуры на дзіця і яго мастацкае развіццё Святлана Аляксандраўна з ахвотай пагадзілася. Тым больш што і горад Пінск мае багатую гісторыка-культурна-літаратурную спадчыну.
У школе Святлана Аляксандраўна з 1994 года, таму паспела павыкладаць СМК, пакуль яе не адмянілі сем гадоў назад. У свой час мая гераіня скончыла спачатку педагагічнае вучылішча, а затым — Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка, атрымаўшы спецыяльнасць настаўніка выяўленчага мастацтва і пачатковых класаў, але, трапіўшы ў школу, толькі невялікі прамежак часу павучыла пачаткоўцаў. З 2001 года пачала выкладаць выяўленчае мастацтва і сусветную мастацкую культуру.
Увогуле, маляванне Святлану вабіла з самага маленства, таму яна не раздумваючы паступіла ў мастацкую школу. Затым, атрымаўшы адпаведную мастацкую і педагагічную адукацыю, пачала ажыццяўляць усе свае культурна-асветніцкія задумы. Святлана Аляксандраўна — няўрымслівы педагог. Яна ўвесь час нешта шукае і пастаянна нечаму вучыцца. “Настаўнік жыве да той пары, пакуль вучыцца” — гэтыя словы К.Ушынскага яна ўзяла на ўзбраенне, як толькі пераступіла парог школы.
У 2013 годзе Святлана Аляксандраўна стала пераможцай гарадскога этапу конкурсу прафесійнага майстэрства педагагічных работнікаў “Настаўнік года Рэспублікі Беларусь”. Валодае праектнай, арт-педагагічнай тэхналогіяй навучання, тэхналогіяй калектыўных спосабаў навучання, ІКТ.
У сваёй педагагічнай дзейнасці звяртаецца да разнастайных форм правядзення ўрокаў і факультатыўных заняткаў. У метадычнай скарбонцы Святланы Аляксандраўны ўрок-пленэр, урок-экскурсія, урок-казка, урок-падарожжа. За час сваёй педагагічнай дзейнасці падрыхтавала 7 пераможцаў і лаўрэатаў, 86 дыпламантаў міжнародных конкурсаў, 2 пераможцаў рэспубліканскіх конкурсаў, 4 — абласных і 24 — гарадскіх.
Яе педагагічны вопыт прадстаўляўся на міжнародных і рэспубліканскіх навукова-практычных канферэнцыях і семінарах, на педагагічных чытаннях, у перыядычным друку для педагогаў. Яе напрацоўкамі з задавальненнем карыстаюцца расійскія калегі. Святлана Аляксандраўна з’яўляецца лектарам Брэсцкага абласнога інстытута развіцця адукацыі і Акадэміі паслядыпломнай адукацыі, што не перашкаджае ёй працягваць і сваё навучанне. Акурат на гэтым тыдні яна вучылася на чарговым семінары ў АПА.
Калі гаварыць пра мастацкія прыхільнасці, то Святлана Аляксандраўна любіць графіку і архітэктуру. Дарэчы, апошняе знайшло сваё адлюстраванне ў вучнёўскай даследчай дзейнасці. Да прыходу ў сярэднюю школу № 10 Пінска яна працавала ў сярэдняй школе № 6, з вучнямі якой вывучала барочную архітэктуру Пінска.
— Моцнай матывацыйнай асновай для вучняў з’яўляецца работа над праектамі па актуальнай тэме, з практычнай і міжпрадметнай накіраванасцю, якая дазваляе прапаноўваць вучням цікавую форму вывучэння матэрыялу, знаёміць іх з сучаснымі ідэямі і імітаваць у вучэбным працэсе дзейнасць, што ажыццяўляецца ў рэальным прафесійным жыцці.
Культурная спадчына Піншчыны, якая ўключае шматлікія архітэктурныя збудаванні ад эпохі Адраджэння да нашых дзён (афектацыя барока, кананічнасць класіцызму, якая прыйшла з антычнасці, эклектычная раскаванасць, мадэрнісцкі пошук і, нарэшце, рацыяналізм канструктывізму), — гэта вялікі выбар тэм для праектаў па прадмеце “Сусветная мастацкая культура” ў школе.
З навучэнцамі 10-х класаў сярэдняй школы № 16 Пінска мы працавалі над праектам “Пінскае барока”. Гэты праект адрозніваўся тым, што меў выразна абазначаны з самага пачатку вынік дзейнасці ўдзельнікаў. Культуразнаўчыя праекты звязаны з гісторыяй і традыцыямі розных краін, але для пачатку неабходна добра разбірацца ў асаблівасцях нацыянальных і культурных традыцый Беларусі, і тым больш роднага горада.
Прадметам нашага даследавання сталі помнікі архітэктуры стылю барока, размешчаныя ў Пінску. Сярод іх — касцёл францысканцаў, палац Бутрымовіча, езуіцкі калегіум, касцёл Карла Барамея, Варварынская царква.
Здзейсніць аналітычную работу над сабранымі фактамі і адпрацаваць першапачатковыя высновы вырашылі падчас экскурсіі па горадзе. У якасці гідаў выступалі прадстаўнікі ўсіх пяці груп, якія працавалі над праектам. У ходзе гэтага займальнага мерапрыемства адбывалася карэкціроўка першапачатковага напрамку, аналіз атрыманай інфармацыі, а ў далейшым ішоў пошук інфармацыі па ўдакладненых напрамках. Па працягласці выканання праект быў кароткатэрміновым. Дзеці яго выконвалі на працягу аднаго месяца. Пасля заканчэння праекта адбылася абарона, на якой усе змаглі азнаёміцца з высновамі і аформленымі ў выглядзе прэзентацый вынікамі работы кожнай з пяці груп, — расказала Святлана Аляксандраўна.
Юным пінчукам пашанцавала. Пінск — горад цікавы і ўнікальны па сваёй гісторыі і архітэктуры. Вуліцы горада могуць стаць не толькі месцам культурна-гістарычнага даследавання, але і сапраўдным антуражам для ўрокаў па сусветнай мастацкай культуры.
Як адзначаюць некаторыя гісторыкі і архітэктары, горад Пінск з’яўляецца другім у Беларусі пасля Гродна па колькасці захаваных помнікаў архітэктуры. Тут іх налічваецца каля 70. На працягу дзевяці стагоддзяў у Пінску ўзводзіліся грамадзянскія і культавыя збудаванні, у якіх не толькі захоўваліся мясцовыя традыцыі і рысы Палескага дойлідства папярэдніх эпох, але і выкарыстоўваліся дасягненні еўрапейскай архітэктуры. Шматлікія войны і паўстанні, якія прайшлі праз Пінск, на жаль, знішчылі большую частку культурнай спадчыны горада.
У XII стагоддзі ў цэнтры Пінска быў замак з царквой і гандлёвай плошчай, вакол якіх паўкругам размяшчалася драўляная шчыльная забудова з абарончымі ўмацаваннямі. Архітэктурнае аблічча горада ў XVI стагоддзі вызначалі Траецкі мост, дзве брамы, 14 цэркваў, 3 праваслаўныя манастыры (Ляшчынскі, Варварынскі, Богаяўленскі). У XVII—XVIII стагоддзях узведзены каменныя збудаванні ў цэнтры горада: езуіцкі калегіум і касцёл, кляштары і касцёлы францысканцаў, бернардзінцаў, дамініканцаў і кармелітаў, ратуша, палац Бутрымовіча, у прадмесці Каралін — замак Вішнявецкага, касцёл Карла Барамея.
У адпаведнасці з планамі забудовы 1800, 1824, 1856 гадоў, захавана радыяльна-кальцавая сістэма планіроўкі вуліц, прарэзаны дзве магістралі (сучасныя вуліцы Брэсцкая і Першамайская), на поўначы паўсталі новыя кварталы. У савецкі час горад развіваўся ўз доўж ракі Піны. Але і ў нашы дні тут ёсць на што паглядзець.
А яшчэ Пінск славіцца сваімі жыхарамі. Тут у свой час жылі і тварылі літаратар, кампазітар, мастак Напалеон Орда, пісьменнікі Франц Савіч, Якуб Колас, мастакі Сяргей Жылевіч, Яўген Шатохін, знакамітая паэтэса Яўгенія Янішчыц. Горад натхняе на творчасць.
Святлана Аляксандраўна не выключэнне. Родны горад, яго культурна-гістарычная атмасфера натхняюць яе на педагагічную творчасць. Некалі на мэтавых курсах настаўнікаў, якія вядуць факультатывы эстэтычнага цыкла, яна зацікавілася роспісам валуноў. Лекцыю кандыдата педагагічных навук дацэнта кафедры тэорыі і методыкі эстэтычнай адукацыі Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.С.Пушкіна Алены Дзічэнскай Святлана Аляксандраўна праслухала на адным дыханні.
А вярнуўшыся з курсаў, яна зацікавілася гэтай тэмай дастаткова сур’ёзна. Прагледзела шмат літаратуры, інтэрнэтных старонак і вырашыла заняцца гэтым відам мастацтва на факультатыўных занятках з вучнямі. Роспіс па камені самы старажытны з усіх відаў мастацтва. Яшчэ ў першабытныя часы нашы продкі наносілі малюнкі жывёл і птушак на сцены пячор і асобныя камяні. На Усходзе да гэтага часу існуе традыцыя дарыць адно аднаму ўласнаручна распісаныя каменьчыкі. У выніку Святлана Аляксандраўна распрацавала заняткі для вучняў 4 класа “Горад будучыні”, на якіх дзеці вучыліся ствараць фантазійную прасторавую канструкцыю. А затым у яе з’явіўся і адпаведны майстар-клас для калег, якія, дарэчы, з вялікім задавальненнем размалёўвалі камяні, стваралі свае гарады будучыні.
Для пачатку трэба знайсці камень, адмыць яго, абястлусціць (для гэтага настаўніца бярэ звычайны сталовы воцат і змешвае яго з вадой у прапорцыі 1:1), высушыць. І толькі тады можна пачынаць працаваць.
— Пасля таго як знаходзіцца прыдатны камень, алоўкам малюю асноўныя элементы. Выбіраю колер, у які будуць пафарбаваны сцены, і наношу яго, не зафарбоўваючы дробныя дэталі. Наступны крок — дах. Колер можа быць любым. Пасля гэтага прамалёўваюцца вокны і дзверы. Калі фарба падсохне, чорным тонам можна вылучыць вокны і дзверы. Дабаўляем любыя элементы дэкору — і дом гатовы, — вучыла сваіх калег Святлана Аляксандраўна.
Цяпер у настаўніцы, якая займае пасаду намесніка дырэктара, часу на творчасць практычна не застаецца. Тым не менш Святлана Аляксандраўна захапляецца мастацкай фатаграфіяй, цяга да якой перадалася ад бацькі. Яна з задавальненнем фатаграфуе на плёнку, бо здымкі атрымліваюцца атмасферныя і душэўныя. Але, напэўна, самае галоўнае тое, што яна нясе сусветную мастацкую культуру дзецям.
— Цяпер вывучэнне сусветнай мастацкай культуры заснавана на культуралагічным падыходзе, калі даецца тэма і трэба разгледзець, якім чынам яна рэалізоўваецца ў мастацтве. Напрыклад, зараз разам са свамі вучнямі мы разглядаем такую цікавую тэму, як “Свет дзяцінства”. Літаральна сёння на ўроку я гаварыла сваім вучням пра свет дзяцінства ў жывапісе на прыкладзе амерыканскага мастака Золака, які вельмі міла маляваў дзяцей. Імкнуся, каб кожны ўрок меў практычны выхад. Літаральна на працягу 10—15 хвілін дзеці працуюць над творчым заданнем.
Мне падабаецца новая праграма па СМК, бо ў настаўнікаў з’явілася куды больш свабоды, чым гэта было раней. Мы не абмежаваны ні відам мастацтва, ні аўтарам твораў. Мы нават можам на прыкладзе аднаго твора разглядаць некалькі відаў мастацтва”, — зазначыла Святлана Аляксандраўна.
Сапраўды, у мастацтве, як і ў яго выкладанні, не можа быць межаў. Наступныя ўрокі СМК у пяцікласнікаў 10-й школы Пінска будуць прысвечаны дзіцячым гадам іх бацькоў, а гэта недзе канец 70-х — пачатак 80-х мінулага стагоддзя. У гэты ж час праходзіла дзяцінства і самой Святланы Аляксандраўны. Але вярнуцца ў тыя гады ёй захацелася не толькі з-за настальгіі, але і з даследчай мэтай.
У сярэдняй школе № 10 Пінска ствараецца музей дзяцінства, і, каб далучыць вучняў да гэтай гістарычнай справы, яна вырашыла прадэманстраваць культурнае асяроддзе дзіцячых гадоў іх бацькоў і паказаць сучасным дзецям яго артэфакты. Святлана Аляксандраўна адпаведны відэаролік ўжо падрыхтавала. Ёсць верагоднасць, што музей папоўніцца новымі экспанатамі.

Вольга ДУБОЎСКАЯ.